Verrassingen
I. M. D.
Dankzij de voortschrijdende digitalisering van Middelnederlandse handschriften en drukken is het nu mogelijk om teksten in de bron te lezen. Tot voor kort ...
Onverwacht Picardisch
Op het eerste gezicht lijkt het bijna onmogelijk dat het hier afgebeelde handschrift überhaupt een verband heeft met de Lage Landen. Toch is dit het geval. ...
Ik heb een brilletje al voor mijn ogen…
… niet om te zien wie er dansen mogen! De dames in het toenmalige klooster voor vrouwelijke cisterciënzers in Wienhausen (Noord-Duitsland) hadden wel ...
Delen in beeld: Sint-Maartens vrijgevigheid in middeleeuwse afbeeldingen
Misschien wel de meest afgebeelde heilige die we uit de Latijnse Middeleeuwen hebben geërfd. Zo kun je de heilige Martinus van Tours, Sint-Maarten, wel ...
Snel een beetje…
Omdat het realistisch reproduceren in de schilderkunst pas aan het einde van de vijftiende eeuw de gewoonte wordt, zijn illustratoren van middeleeuwse ...
In de bres voor zusterlief
In de Middeleeuwen uit onze kindertijd loert achter elke hoek een geweldige draak, dienen torens vooral om prinsessen in op te sluiten en zijn ridders ...
Verrast (en vermaand) door Hellinga
Dit plaatje dankt de medioneerlandistiek aan Bart Besamusca. Het was zijn alertheid en diplomatie, naar ik begrijp, die hebben gezorgd dat de Leidse UB ...
De papieren castratie van een luistervink
Wie met reproducties van middeleeuwse handschriften werkt, heeft baat bij foto’s van goede kwaliteit, anders liggen vergissingen op de loer. In het ...
Man, beest, koning
Giraldus Cambrensis, of Gerald van Wales, bezocht in de jaren 1183 en 1185 twee keer Ierland, dat sinds een jaar of vijftien daarvoor door de ...
The English and the Flemish: A Love-Hate Relationship Kindled in Calais
London, Lambeth Palace, MS 6 (c. 1485) captures the ambivalent attitude of the English towards the Flemish. The manuscript contains the only surviving copy ...
Sanderijn, de valk en de uil
De afgebeelde vrouw is Sanderijn, het vrouwelijk hoofdpersonage in het toneelstuk Lanseloet van Denemerken. Zij wordt door haar minnaar verkracht en ...
Toveren met het verleden
De moord op Floris V (1296) De verzamelde edelen die in Utrecht bijeenkomen om vrede te stichten onder leiding van de Hollandse graaf Floris V, de ...
Meertaligheid: codewisseling, translanguaging en typografie
Op zoek naar oude meertalige liederen waarin het Nederlands – of een voorloper daarvan – een rol speelde, stuitte ik op bijgevoegde Courante Serbande. De ...
Yes, we have no bananas
Brother Jofroi woke up early for lauds in the Dominican friary of St Saviour’s, Waterford, Ireland, on a Spring morning in 1301. He performed his ablutions ...
Hertog Jan I van Brabant of de herrijzenis van koning Artur
De miniatuur die in het Große Heidelberger Liederhandschrift (ook bekend als de Codex Manesse) voorafgaat aan de negen minneliedjes van hertog Jan I van ...
Van top tot teen
Deze digitale tentoonstelling bevat veel middeleeuwse miniaturen. Prachtig vakwerk van de boekschilders! Maar gewoonlijk maken teksten een groter deel uit ...
Heeft Cuwaert iets met een haan?
Er zijn drie verwante afbeeldingen bekend van een vos met een haas tussen zijn benen, die samen in een boek zitten te lezen (zie bijvoorbeeld de omslag van ...
De wijnfontein
Volgens middeleeuwse literaire teksten bestonden ze aan verre exotische hoven van Byzantium tot Bagdad: ingenieuze machinerieën die vogels laten fluiten en ...
Alchemistisch aureool
In een veertiende-eeuws Middelnederlands handschrift met alchemistische traktaten staan enkele illustraties waarin alchemistische en christelijke motieven ...
Fama
Verhalen over beroemde mannen zijn al sinds de oudheid een geliefd thema. Auteurs als Nepos, Suetonius en Hieronymus beschreven de levens van ‘illustere’, ...
Wie doet er mee riddertje?
Ridder zijn, wie wil dat nou niet? Menig kind is in de huid van een middeleeuwse ridder gekropen. Zo ook de kinderen op deze afbeeldingen. De kinderen op ...
Met een boekje in een hoekje
Een jonge vrouw leest een boek. Ze zit alleen voor een raam en ziet er wat bleekjes uit. Heeft ze zorgen? We kijken overduidelijk naar een vrouw met een ...
Een militante mind map uit de dertiende eeuw
Niets is (slechts) wat het lijkt op deze twee pagina’s grote afbeelding uit de dertiende eeuw. Monsters zijn zonden; duiven zijn deugden; het paard van de ...
Bedtime stories
In quite a few Arthurian stories, characters are misled in bed scenes. Merlin’s mother finds a potent devil in hers, even though her door was locked; ...
Twee vrienden in gevecht
De nummers een en twee van koning Arturs Tafelronde, Lancelot en Gauvain, zijn beste vrienden, en toch staan ze in de Oudfranse roman La Mort le Roi Artu ...
Dagsluiting
kijk de dag lost op in kleureneinde wedstrijd fluitsignaal wordt het stil stopt de tijdintertekstualiteit pelgrimstocht naar Rome – is volbrachthoe ver ...
Vanzelfsprekend!
De moderne mens maakt YouTube-filmpjes van de meest banale dingen, maar staat er niet bij stil wat voor schat aan informatie ze voor het nageslacht ...
Meerman ‘beschut’ in rechtskundige druk
Vanaf c. 1200 tot 1500 zien we het aantal afbeeldingen van zeemeermensen en zeemonsters in handschriften en kerken van over heel Europa groeien. ...
Gender reveal going wrong
Travelling alone was very dangerous for women in the Middle Ages. For this reason, some women disguised themselves as men. This motif is also very common ...
Herkenbare vogeltjes
Weinig Middelnederlandse teksten zijn zo uitbundig van illustraties voorzien als de grote natuurencyclopedie van Jacob van Maerlant, Der naturen bloeme: in ...
Sir Yvain’s horse’s rump
Any fan of English church iconography knows that a horse’s haunches protruding from a portcullis on a misericord (a hinged seat in a choir stall) must ...
List en misleiding
Rond 1411 schreef Dirc Potter Der minnen loep, een omvangrijk werk over hoe je moet liefhebben – en hoe niet. De lezer of luisteraar wordt hierin ...
Kopiëren, kopiëren en nog eens kopiëren
In de vroegste periode van de boekdrukkunst (ca. 1450-1550) werden boeken soms geïllustreerd met houtsneden. Deze techniek bood allerlei mogelijkheden om ...
Paniek in de Middeleeuwen
Daarmee begint de verrassing al: als miniaturist, laat staan middeleeuws schilder staat René Magritte (1898-1967) niet bekend. En dat was hij natuurlijk ...
Concentrische cirkels
Op een dag kwam ik een grijzig plaatje tegen van een berg. ‘Kaart van de hel’ stond erbij – wat moest ik hiermee? Een glasdia die vroeger in het Leuvense ...
Trouw – een kwestie van perspectief
Waar denk je aan bij het woord trouw? Trouw is een belangrijk begrip in de verhouding tussen mensen. Denk bijvoorbeeld aan de relatie tussen twee ...
In de ban van de leeuw
Rond 1170 vertelt Chrétien de Troyes in Yvain le chevalier au lion hoe Koning Arthurs ridder Yvain een leeuw redt uit de klauwen van een draak. De dankbare ...
Ceci n’est pas une surprise
Utrecht is een brandveilige stad, maar was dat niet altijd. In 1017 brandde de Dom van bisschop Balderik af, en in 1148 vier kerken en een abdij. In 1253 ...
Een verknipte initiaal
Op de website van het Londense Victoria and Albert Museum, ‘the world’s leading museum of art and design’, is onder veel meer een grote verzameling ...
Under the Sea
Alexander the Great likes to get around in style. When he is not riding in his flying machine powered by griffins, he can be found sitting in a rudimentary ...
Heavenly schadenfreude
Depictions of the Last Judgment are ubiquitous in medieval pictorial art. The scene appearing on folio 7r of Stowe 944 is one half of a two-folio spread ...
Een ruïne als tuinornament: Rievaulx Abbey
Het meest indrukwekkende middeleeuwse monument van de North York Moors is ongetwijfeld de Cisterciënzer abdij van Rievaulx, gesticht in 1132 door monniken ...
Hartenbloed
Het zestiende-eeuwse handschrift Album Overijssel (Leiden, UB, BPL 2912), dat in bezit was van moeder Ida en dochter Margaretha Hagen, bevat zeventien ...
Wat je van beren leren kan…
Deze zeventiende-eeuwse afbeelding verbeeldt een sleutelscène uit Van den vos Reynaerde: Bruun de beer zit gevangen door een list van Reynaert en wordt te ...
Kijken met middeleeuwse ogen
We zien een aantrekkelijke jongedame, gekleed in een elegante lange jurk, haar lange blonde haren zijn naar voren gekamd en hangen los voor haar ogen, een ...
Een onverwachte vijand
Wie of wat is de grootste vijand waartegen een middeleeuwse ridder het kan opnemen? Een formidabele ridder, of een vuurspuwende draak, of wellicht de ...
Een lezende Maria
So is die engel Gabriel van gode gheseynt gheweest totter ghebenedider maghet Maria … ende heeftse ghegruet, segghende: “Weest ghegruet, vol ghenaden, die ...
Pure tekst
Veel laat me koud, Utrechts penwerk, robijnrode rubriceringen, geïllumineerde kapitalen, meesterlijke miniaturen, daar kijk ik langsheen. Maar pure tekst, ...
Veganistisch draakje, made in Utrecht
In de Middeleeuwen waren draken dieren om te vermijden. Dat lukte eigenlijk altijd, omdat ze niet bestonden, maar ze werden daarom niet minder gevreesd. ...
Van selecteren, ontlenen en nasnijden
Anderhalf jaar na de dood van de Utrechtse kluizenares Suster Bertken in juni 1514 rolde een deel van haar literaire oeuvre van de pers bij de Utrechtse ...
Uitdagende fictie als schouwspel in Gravendam
Het mooiste Nederlandse middeleeuwse huis staat in Gravendam, aan de Heerestraat, tegenover het marktplein. Het vrijstaande koopmanshuis uit het midden van ...
Our Author to the Rescue …! Le Chevalier des Dames du Dolent Fortuné
This absurd – surprising! – image shows a clerkly figure riding across a stylised landscape on … what? The figure, it turns out, is our author, the ...
Ontbreekt het begin van het Roelantslied?
Het Roelantslied is alleen fragmentarisch overgeleverd. Dat is eenvoudig vast te stellen door de Middelnederlandse tekst te vergelijken met zijn Franse ...
Beware of the monster
This woodcut is the first image still extant of a monster that haunted medieval literature. French fourteenth-century poems describe Chicheface (lean face) ...
The martyrdom of a dog
Are modern people crazy about their dogs? No comparison with the Middle Ages! Look at this greyhound, called Guinefort. He was killed by his own master – ...
I am Queen Sheba
I am the Nala, sister of Naruba Osun, Queen Sheba, I am the mother Ankh on my gold chain, ice on my whole chain I be like soul food, I am a whole mood ...
A murderous rage
A well-known story: the Queen of France is wooed by a dwarf, but rejects him. Nevertheless, when the King has left for a hunt, the dwarf enters the bed of ...
Beheaded, yet alive and kicking!
Marvels or events that defeat the most elementary laws of nature form a common ingredient of Arthurian romance. So much so that on great occasions King ...
Kijken en luisteren vanachter een boom
In La Chastelaine de Vergi (ca. 1240), een kort verhaal van 948 verzen, gaat de burggravin een relatie aan met een ridder onder voorwaarde van strikte ...
The World is your Apple
In the popular imagination the Middle Ages remains the time of obscurantism and ignorance. One of the most vivid images associated with the period is the ...