Verrassingen
Pure tekst
Veel laat me koud, Utrechts penwerk, robijnrode rubriceringen, geïllumineerde kapitalen, meesterlijke miniaturen, daar kijk ik langsheen. Maar pure tekst, met de hand geschreven, alsof het gedrukt staat, op perkament, smetteloos haast, of juist met vlekjes, haartjes, gaatjes en hulplijnen, nee.
De verrassend kleine afstand tussen de esthetiek van Middeleeuwse handschriften en drukwerk uit de Moderne Tijd van vóór de machinale massaproductie, kan me doen volschieten van verbazing en ontroering. Zuivere tekst, vermenigvuldigd met aandacht en vakmanschap op bleek blijvend blad van perkament of lompenpapier. Niets dat de aandacht afleidt, tenzij even die zuiverheid zelf. Alles in dienst van de inhoud, de boodschap, de tekst.
Zie ik zo’n blad, stel ik me voor hoe het gemaakt is, hoe langzaam en aandachtig, zo anders dan nu, concreter, materiëler; dat de Middeleeuwen dan dichterbij lijken. Zo ontroerend. Als je dieper doordringt in de tekst, meer context erbij haalt, probeert tot beter begrip te komen, dient zich de ware afstand wel weer aan.
Ik weet, dit tikkend in Arnhem met uitzicht op de Eusebius-toren, nog steeds van toeten noch blazen als het om Middeleeuwse teksten en tekstdragers gaat, en het is blinde paniek die me digitaal deed landen in een Zwitserse bieb toen ik een illustratie zocht van wat ik bedoel. Het perkament is zo flinterdun dat de aangedikte kapitalen van de versozijde van folio 4 er doorheen schijnen; ik zeg er eerlijk bij dat ik even twijfelde of het niet toch papier zou zijn.
Fabian Stolk
Afbeelding
Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica Rufino interprete. Zwitserland, Aargau, Aargauer Kantonsbibliothek, MsMurF7, fol. 4r.