Verrassingen
Kijken en luisteren vanachter een boom
In La Chastelaine de Vergi (ca. 1240), een kort verhaal van 948 verzen, gaat de burggravin een relatie aan met een ridder onder voorwaarde van strikte geheimhouding. Voor de ridder beginnen de problemen wanneer hij aan het hertogelijk hof de liefde van de hertogin afwijst. Zij reageert bij haar echtgenoot met een valse beschuldiging aan het adres van de ridder: hij zou haar gevraagd hebben om zijn minnares te worden. Dit leidt ertoe, dat de ridder zich door de hertog gedwongen ziet om te vertellen wie zijn geliefde is. En dan volgt de scène die hier is afgebeeld. De miniatuur is geplaatst aan het begin van de tekst, en verwijst naar de scène die zich afspeelt in het midden van het gedicht (vs. 375-474). Op een nacht begeven de hertog en de ridder zich naar de woning van de burggravin, waar zij haar geliefde verwacht. Haar hondje komt naar buiten in de tuin ten teken dat de kust veilig is. De hertog verschuilt zich achter een boom, en is zo getuige van de ontmoeting van het paar.
In deze scène geven de ridder en de burggravin uiting aan hun liefde voor elkaar. Ook roept de dichter met deze scène zijn publiek op tot vergelijking met een veelvuldig afgebeelde episode uit de romans over Tristan. Op een nacht is koning Mark in een boom geklommen om Tristan en Iseut te betrappen. De twee ontdekken echter dat zij worden bespied, waarna zij een gesprek aanheffen om de koning te misleiden. Op de miniatuur in La Chastelaine staat de hertog, net als Mark afgebeeld als een gekroonde voyeur, áchter een boom. Zijn bedoeling is niet om het paar te betrappen, maar om te zien en te horen dat de ridder over zijn liefde de waarheid heeft gesproken. Uiteindelijk zal de hertog door toedoen van zijn vrouw de belofte van geheimhouding aan de ridder schenden, met tragische gevolgen.
Roel Zemel
Voor wie meer wil weten
De getoonde miniatuur staat ook afgebeeld op het omslag van de editie van de Middelnederlandse bewerking van het Oudfranse gedicht: De Burggravin van Vergi: een middeleeuwse novelle. Editie R. Jansen-Sieben, vertaling Willem Wilmink, inleiding W.P. Gerritsen. Amsterdam, 1997.
La Chastelaine de Vergi. R.E.V. Stuip (ed.). Den Haag – Parijs, 1970. Hierin een diplomatische editie van Ms. K.
Lodder, F.J. “Spreken of zwijgen? Over schuld en dilemma’s in De Borchgravinne van Vergi”. In: Queeste 5 1998, 15-31. Over La Chastelaine de Vergi en de Middelnederlandse bewerking.
Afbeelding
Miniatuur in Ms. K van La Chastelaine de Vergi (Rennes, Bibliothèque municipale, ms. 243. Midden veertiende eeuw) fol. 121r. Bron: portail.biblissima.fr.