Verrassingen
Ik heb een brilletje al voor mijn ogen…
… niet om te zien wie er dansen mogen! De dames in het toenmalige klooster voor vrouwelijke cisterciënzers in Wienhausen (Noord-Duitsland) hadden wel iets beters te doen dan dansen.
Dit klooster kwam in het wereldnieuws toen tijdens een restauratie van de kapel in 1953 een grote schat aan eeuwenoude rariteiten en alledaagse voorwerpen tevoorschijn kwam. Die had de Reformatie en diverse oorlogen overleefd omdat hij verborgen lag onder het koorgestoelte. Blijkbaar hadden de nonnen daar per ongeluk het een en ander verloren, of ze hadden er bewust kostbaarheden verstopt. Bijvoorbeeld hun bril! Want onder het stof vandaan kwam ook een aantal heuse brillen.
Voor het eerst zag de wereld zulke oer-brillen in het echt; tot dan toe waren alleen afbeeldingen bekend van dit belangrijke hulpmiddel dat rond 1300 werd uitgevonden. En natuurlijk waren het met name belangrijke mannen die we met bril zien afgebeeld: apostelen, heiligen, filosofen enzovoort. De bril in de beeldende kunst was een statussymbool, demonstreerde wijsheid, schriftgeleerdheid en was vanzelfsprekend voorbehouden aan het mannelijk deel van de samenleving. Groot was dan ook de verbazing dat niet in een mannenklooster of schrijfatelier, maar juist in een vrouwenklooster deze brillen van de eerste generatie werden gevonden: ronde, houten klapbrilletjes.
Ze laten ons vandaag de dag zien dat de nonnen niet alleen in staat wilden zijn en blijven om prachtige wandkleden te borduren of rijkversierde gewaden voor de heiligenbeelden in hun klooster. Onder de planken vandaan kwamen namelijk ook verluchte codices en talloze minuscule boekjes en schriftjes, soms niet groter dan een lucifersdoosje. En om die te kunnen schrijven, binden en lezen hadden de vrouwen in Wienhausen – ook al rond 1320 – wel héél goede ogen nodig! Of een brilletje al voor hun ogen …
Carla Dauven-van Knippenberg
Voor wie meer wil weten
Kohnke-Löbert, Christine. “Die ältesten Brillen der Welt.” Calluna Magazin Winterheft 2016 (ingezien 10-7-2022).
Afbeelding
Klooster Wienhausen: klinknagel bril, buxushout, ca. 1320
Foto: Ulrich Loeper, Kloster Wienhausen (met permissie)