Verrassingen
Onverwacht Picardisch
Op het eerste gezicht lijkt het bijna onmogelijk dat het hier afgebeelde handschrift überhaupt een verband heeft met de Lage Landen. Toch is dit het geval. Want hoewel de twee schriften best vreemd lijken (Bohairitisch Coptisch met Arabisch ertussen) zijn de woorden die ze representeren vrij inheems. Dit is een zestiende-eeuws handschrift met een taalgids dat in tegenstelling tot dat wat je ziet, niet Coptisch-Arabisch maar Frans-Arabisch is. Nog preciezer gaat het over het Picardische dialect van Noord-Frankrijk en hedendaags België.
Getranscribeerd luiden de eerste en derde regels “Pinseich de mi avant ke je m’en auge el autre monde”, of, in het hedendaagse standaard Frans, “Pensez de moi avant que je ne m’en aille dans un autre monde” (Denk aan mij voordat ik naar een ander wereld ga). De Arabische versie is iets eleganter: “Denk aan mij, opdat ik niet te snel sterf – nu ik dit leven verlaat en hals over kop afdwaal naar het einde van de wereldlijke ruimte”.
Wie had een taalgids als deze nodig? Het is waarschijnlijk geschreven voor een Arabische spreker die de Koptische taal kende en wilde ontcijferen wat reizigers uit de Lage Landen zeiden. Het lijkt er bovendien op dat de taalgids ouder is dan het handschrift en waarschijnlijk al uit de dertiende eeuw stamt. Zo komen wij in het tijdperk van de kruistochten en pelgrimages terecht. Dit gegeven is misschien zinvol gezien de zin die boven geciteerd werd.
Maar hoe zit het met andere zinnen uit de taalgids, zoals “Hoe kom ik naar de markt?” en zinnen die de lezer uitleggen hoe hij moet afdingen? Dat blijft vooralsnog een mysterie. Evident is wel dat dit onverwachte brokstuk Picardisch een prachtige herinnering is aan het idee dat de middeleeuwse wereld net zo klein en ingewikkeld was als ons hedendaagse wereld.
David Murray
Voor wie meer wil weten
Aslanov, Cyril. Evidence of Francophony in Mediaeval Levant: Decipherment and interpretation (MS. Paris BnF copte 43). Jerusalem: The Hebrew University Magnes Press: 2006.
Afbeelding
Paris, BnF, copte 43, fol. 144r (detail).