Rond 1411 schreef Dirc Potter Der minnen loep, een omvangrijk werk over hoe je moet liefhebben – en hoe niet. De lezer of luisteraar wordt hierin bijvoorbeeld voorgehouden dat de ware liefde gebaseerd is op trouw en toewijding, die in het huwelijk haar (seksuele) climax bereikt. Gepassioneerd of impulsief gedrag is verwerpelijk, net als gevoelens…

Travelling alone was very dangerous for women in the Middle Ages. For this reason, some women disguised themselves as men. This motif is also very common in medieval literature and is played out in many variations. It plays a special role in a late medieval German prose text from circa 1435, Herzog Herpin (Duke Herpin)….

A well-known story: the Queen of France is wooed by a dwarf, but rejects him. Nevertheless, when the King has left for a hunt, the dwarf enters the bed of the sleeping Queen, cuddling up to her. When the King returns, he seizes the dwarf and in a surprisingly violent act throws him against the…

This woodcut is the first image still extant of a monster that haunted medieval literature. French fourteenth-century poems describe Chicheface (lean face) or Chichevache (lean cow) as a monstrous beast that feeds upon obedient wives. As the story goes, these were so scarce that the monster was constantly starving, while its fat counterpart, Bigorne, thrived…

In een veertiende-eeuws Middelnederlands handschrift met alchemistische traktaten staan enkele illustraties waarin alchemistische en christelijke motieven op unieke wijze zijn vermengd. Deze tekening hoort bij een passage over het zogenaamde ‘huwelijk’ van ‘vader zon’ en ‘moeder maan’. De auteur schrijft dat hun vele kinderen lijken op “al deze vaten die men hier aan de sterrenhemel…

Wie met reproducties van middeleeuwse handschriften werkt, heeft baat bij foto’s van goede kwaliteit, anders liggen vergissingen op de loer. In het Nederduitse handschrift Berlin, SPK, mgo 186 staat een curieuze pentekening van een naakte jongeman. Op de online foto’s van deze illustratie lijkt deze jongeling een nogal hoekig geslachtsdeel te hebben. Er bestaan echter…

In de Middeleeuwen uit onze kindertijd loert achter elke hoek een geweldige draak, dienen torens vooral om prinsessen in op te sluiten en zijn ridders allerwege bezig die bevallige jonkvrouwen te bevrijden. Bekeken door een sprookjesbril spreekt deze illustratie uit de Brabantsche yeesten dan ook erg tot de verbeelding. Een ridder te paard richt het…

De afgebeelde vrouw is Sanderijn, het vrouwelijk hoofdpersonage in het toneelstuk Lanseloet van Denemerken. Zij wordt door haar minnaar verkracht en vernederd, maar uiteindelijk vindt ze toch nog een ridder die met haar wil trouwen. Met Lanseloet loopt het minder goed af: hij sterft van wroeging en liefdesverdriet. Dit middeleeuwse toneelstuk was in de vroegmoderne…

Op zoek naar oude meertalige liederen waarin het Nederlands – of een voorloper daarvan – een rol speelde, stuitte ik op bijgevoegde Courante Serbande. De door liefdesverdriet gekwelde ziel lijkt belachelijk te worden gemaakt, hetgeen tot uiting komt door het schijnbaar willekeurig door elkaar gooien van diverse talen. Hij is zo van slag dat hij…

Er zijn drie verwante afbeeldingen bekend van een vos met een haas tussen zijn benen, die samen in een boek zitten te lezen (zie bijvoorbeeld de omslag van de Reynaert-editie van André Bouwman en Bart Besamusca of deze afbeelding uit het handschrift Brussel, KBR, 10607). Of ze ook nog iets anders doen, wordt aan de…

Het zestiende-eeuwse handschrift Album Overijssel (Leiden, UB, BPL 2912), dat in bezit was van moeder Ida en dochter Margaretha Hagen, bevat zeventien verrassende paginagrote pentekeningen. Op een daarvan staat een fraai uitgedoste man die met een kruisboog een pijl afschiet in de richting van een gevleugeld hart. Onder het hart vangt een vrouw het neerdruppende…

Verhalen over beroemde mannen zijn al sinds de oudheid een geliefd thema. Auteurs als Nepos, Suetonius en Hieronymus beschreven de levens van ‘illustere’, vaak machtige, mannen als voorbeelden van voortreffelijk of juist schandalig gedrag. Zo’n traditie bestond er niet voor beroemde vrouwen. Het zou verrassend genoeg tot het midden van de veertiende eeuw duren voordat…

In La Chastelaine de Vergi (ca. 1240), een kort verhaal van 948 verzen, gaat de burggravin een relatie aan met een ridder onder voorwaarde van strikte geheimhouding. Voor de ridder beginnen de problemen wanneer hij aan het hertogelijk hof de liefde van de hertogin afwijst. Zij reageert bij haar echtgenoot met een valse beschuldiging aan…

Dankzij de voortschrijdende digitalisering van Middelnederlandse handschriften en drukken is het nu mogelijk om teksten in de bron te lezen. Tot voor kort was dat praktisch onmogelijk. Men ziet je aankomen in de handschriftenkamer van de KB Den Haag als je je daar meldt met: Ik wil de Lancelotcompilatie lezen. Ze verwijzen je linea recta…

In quite a few Arthurian stories, characters are misled in bed scenes. Merlin’s mother finds a potent devil in hers, even though her door was locked; Arthur is conceived by Uther disguised as Ygerna’s husband Gorlois, and Arthur himself lustfully climbs into the bed of Morgause, who mistakes him for her husband. Lancelot is the…