Verrassingen
Meertaligheid: codewisseling, translanguaging en typografie
Op zoek naar oude meertalige liederen waarin het Nederlands – of een voorloper daarvan – een rol speelde, stuitte ik op bijgevoegde Courante Serbande. De door liefdesverdriet gekwelde ziel lijkt belachelijk te worden gemaakt, hetgeen tot uiting komt door het schijnbaar willekeurig door elkaar gooien van diverse talen. Hij is zo van slag dat hij ook de talen waar hij weet van heeft niet meer uit elkaar kan houden.
Taalkundigen bestuderen al decennialang het verschijnsel codewisseling, waarbij twee of meer talen in één conversationele setting worden gebruikt. Zowel de redenen waarom talen worden vermengd als de manier waarop het gebeurt hebben veel aandacht getrokken.
De laatste jaren is er vanuit de sociolinguïstiek minder belangstelling voor codewisseling maar des te meer voor translanguaging. Li Wei (2018) schrijft: The analytical focus [of translanguaging] is (…) on how the language user draws upon different linguistic, cognitive and semiotic resources to make meaning and make sense. Translanguaging overstijgt dus als het ware taal als systeem en codewisseling maakt er deel van uit.
Courante Serbande is hiervan een prachtig voorbeeld. Er wordt immers niet alleen gebruik gemaakt van twee taalsystemen, maar ook de typografie wordt ingezet als middel om betekenis te geven. In de oorspronkelijke tekst (links) wordt Nederlands weergegeven met behulp van een Gotisch font, Latijn is cursief en in de overige tekst wordt geen onderscheid gemaakt tussen Frans en Spaans, wat weer kan duiden op een Zuid-Nederlandse herkomst. Zo is niet alleen de inhoud van het lied maar ook het uiterlijk ervan een verwijzing naar talige vermenging. De DBNL heeft de tekst overgenomen (in de afbeelding rechts), maar daarbij is het herkenbare Gotische font voor het Nederlands verdwenen.
De moraal? Het loont om oorspronkelijke bronnen te gebruiken!
Jacomine Nortier
Voor wie meer wil weten
Li Wei (2018): https://blog.oup.com/2018/05/translanguaging-code-switching-difference/ (geraadpleegd op 12 juli 2022)
Afbeelding
Courante Serbande uit: (Anoniem) Apollo of Ghesangh der Musen (Amsterdam, Dirck Pietersz. 1615, exemplaar Leiden, Universiteitsbibliotheek, 1496 F 26:2, p. 29). De scan van deze bron en de diplomatische weergave ervan zijn overgenomen uit de DBNL.