Verrassingen
Twee vrienden in gevecht
De nummers een en twee van koning Arturs Tafelronde, Lancelot en Gauvain, zijn beste vrienden, en toch staan ze in de Oudfranse roman La Mort le Roi Artu (ca. 1230) tegenover elkaar in een tweegevecht op leven en dood. Hoe kon het zover komen? Lancelot heeft per ongeluk Gariët gedood, Gauvains favoriete broer. Dit leidt tot een slepend conflict tussen de families van Lancelot en van Artur, die immers Gauvains oom is. Gauvain stelt uiteindelijk een tweegevecht met Lancelot voor, tegen beter weten in, want Lancelot is de beste van de twee. Artur probeert het gevecht te voorkomen, omdat hij van beiden houdt, ondanks dat uitgekomen is dat Lancelot de minnaar van zijn vrouw is. Gauvain, verscheurd door verdriet, wil echter wraak. In het gevecht laat de nobele Lancelot Gauvain alle hoeken van het strijdperk zien, maar hij geeft zijn vriend steeds even tijd om op adem te komen. Zelfs Gauvains magische eigenschap, zijn kracht die toeneemt vanaf het middaguur, bezorgt hem geen overwinning. Hij loopt een hoofdwond op die hem later fataal wordt. Op verzoek van Artur vertrekt Lancelot. Gauvain noch Artur ziet hem terug. Het rijk gaat ten onder en ook Artur en Lancelot sterven.
Wie Arturs doet, de Middelnederlandse versie van de roman, openslaat, wordt verrast: beide helden zijn even sterk en totaal uitgeput als de avond valt. Walewein, de Nederlandse Gauvain, raakt zwaar gewond, maar geneest toch van de hoofdwond die Lancelot hem toebrengt. Waarschijnlijk was dit een latere aanpassing door Lodewijk van Velthem, de auteur die de tekst omstreeks 1320 bewerkte en opnam in een verzamelhandschrift dat bekend staat als de Lancelotcompilatie (Den Haag, KB, hs. 129 A 10). Velthem had een zwak voor Walewein en zorgde ervoor dat hij in de compilatie even goed was als Lancelot, en soms zelfs beter.
Marjolein Hogenbirk
Voor wie meer wil weten
De dood van Koning Artur, vert. Sander Berg. Atheneum-Polak & Van Gennep, 2003.
De Middelnederlandse tekst is te vinden via de website van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag: https://www.kb.nl/ontdekken-bewonderen/topstukken/lancelotcompilate
Afbeelding
Het tweegevecht tussen Lancelot (links) en Gauvain (rechts) met Koning Artur achter Gauvain als toeschouwer. De afbeelding uit La Mort le Roi Artu komt uit een Frans verzamelhandschrift (ca. 1404): Paris, Bibliothèque nationale de France, français 120, Fol. 590v. Bron