Een ruïne als tuinornament: Rievaulx Abbey

Het meest indrukwekkende middeleeuwse monument van de North York Moors is ongetwijfeld de Cisterciënzer abdij van Rievaulx, gesticht in 1132 door monniken uit Clairvaux. De gemeenschap werd, zoals alle Engelse kloosters, opgeheven door koning Hendrik VIII in 1538.  Het complex kwam in private handen en werd eeuwen lang gebruikt als steengroeve. Het dorpje Rievaulx is vrijwel geheel opgetrokken uit stenen uit de abdij (zie de huizen op deze foto, gelegen achter de abdij).

In de 23 jaar dat ik mijn zomervakantie op ‘The Moors’ doorbracht, was een bezoekje aan Rievaulx vaste prik. De ruïne van de middeleeuwse kerk en verdere gebouwen wordt beheerd door English Heritage. Dat was meestal waar mijn gasten graag naartoe wilden, maar mijn favoriete uitje was naar de daarboven gelegen ‘Rievaulx Terraces’. Dit is een uit 1758 daterend parklandschap, aangelegd volgens de toen geldende mode van de Engelse landschapstuin. Het is een langwerpig park op de helling die uitziet op de abdij, met aan iedere kant van een langgerekt grasveld een klassiek tempeltje, waar men thee kon drinken of dineren. Wandelend of rijdend tussen hun tempels hadden Thomas Duncombe III en zijn gasten een romantisch uitzicht over de vervallen kloosterkerk. Dit vergezicht was deel van het ontwerp, zoals veel vaker gebeurde in zulke Engelse tuinen uit die periode. Tuinarchitecten zoals de fameuze Capability Brown (een bijnaam) zetten zich af tegen de formele Franse en Nederlandse tuinen met hun keurige geometrische plantvakken en rechte hagen. 

Deze Engelse landschapstuinen werden omstreeks 1750 ontworpen voor rijke aristocraten, letterlijk op grote schaal. Zulke natuurlijke ogende landschappen waren tot op de laatste meter ontworpen en geconstrueerd, maar ze vergden wel een fors landgoed. Nieuw gebouwde tempels, nep-middeleeuwse ruïnes en andere ‘follies’ waren populair, maar als je de beschikking had over een echt vervallen middeleeuws kloostercomplex, dan kon je daar een prachtige blikvanger van maken in je eigen landschapstuin. En dat is wat Thomas Duncombe deed met wat er over was van de abdij van Rievaulx. Deze foto toont het uitzicht van bovenaf, vanaf zijn ‘Terraces’, maar zoals de abdijkerk nu is, keurig schoongemaakt, en goed onderhouden door English Heritage. Foto’s uit de 19^e eeuw laten een heel ander beeld zien: een ruïne overwoekerd door klimop, waar dames gingen theedrinken, met gevaar voor eigen leven: vallend gesteente! 

Mayke de Jong

Voor wie meer wil weten

Zie de interactieve website van de abdij van Rievaulx.

Afbeeldingen

Bovenaanzicht abdij: Keith Skingle / Alamy Stock Photo; Tempel: The National Trust Photolibrary / Alamy Stock Photo

Andere