Verrassingen
Man, beest, koning
Giraldus Cambrensis, of Gerald van Wales, bezocht in de jaren 1183 en 1185 twee keer Ierland, dat sinds een jaar of vijftien daarvoor door de Anglo-Normandische koningen en baronnen met harde hand was ingelijfd. Gerald behoorde tot de familie van de De Barri’s, die in dit veroveringsproces een actieve rol speelde. Enkele jaren na zijn bezoek beschreef Gerald wat hij tijdens zijn reizen in Ierland had opgestoken. In zijn Topografie van Ierland tekent hij een inauguratieritueel op voor de koning van de Kenellcunill, een koninkrijkje in het Noordwesten van Ierland. Gerald schrijft met afschuw over dit in zijn ogen zeer barbaars en afschuwwekkend ritueel. Wat moest een man doen om koning te worden? Voor de ogen van het verzamelde volk moest hij allereerst een witte merrie “bestijgen” terwijl hij beweerde zelf een beest te zijn. Daarna moest dat paard worden gedood en geslacht en de stukken vlees moesten in een grote badkuip worden gegaard. De aanstaande koning moest vervolgens in de bouillon baden en van het paardenvlees eten samen met het aanwezige volk. Van de soep moest hij drinken, maar niet met een kop, maar slurpend, als een beest. Deed de man dit, dan was zijn koningschap en heerschappij bevestigd.
Een van de handschriften van de Topografie van Ierland bevat een illustratie van dit ritueel. Er woedt een heftige discussie over de vraag in hoeverre Gerald hier een werkelijk bestaand ritueel beschrijft of dat hij vooral de Ieren als ongeciviliseerde barbaren wil afschilderen. Hij schrijft duidelijk voor een Anglo-Normandische publiek en zijn Topografie van Ierland benadert de Ieren negatief en diende zeker ook als legitimatie voor de Anglo-Normandische overheersing van het eiland. Toch lijkt Geralds beschrijving enkele authentieke elementen te bevatten van de manier waarop in Ierland een man eerst een beest moest worden voordat hij koning werd.
Rob Meens
Voor wie meer wil weten
Voor een biografie van Gerald, zie Bartlett, Robert. Gerald of Wales, 1146-1223. Clarendon Press, 1982.
De Topographia Hibernica is in Engelse vertaling te raadplegen in Gerald of Wales, The History and Topography of Ireland, vert. door John J. O’Meara. Penguin Books, 1982.
Dat tijdgenoten Gerald niet altijd geloofden wordt duidelijk in Brewer, Keagan. “Talking wolves, golden fish, and lion sex: The alterations to Gerald of Wales’s Topographia Hibernica as evidence of audience disbelief?”. Parergon vol. 37, nr. 1 (2020), pp. 27-53.
Afbeelding
Illustratie in Gerald van Wales, Topographia Hibernica, ms. Londen, British Library, Royal 13B VIII, f. 28v.